Kerst zonder Kristus

Kerst als cultureel feest.

Hoewel nog maar een handjevol mensen zich op zondagochtend naar de kerk begeeft om naar de boodschap over Jezus Christus te luisteren, kan het feest rond zijn geboorte zich in toenemende populariteit verheugen. “Kerst” komt van het Griekse “Christos” en het kerstfeest is dan ook het feest van (Jezus) Christus. Vreemd dus eigenlijk dat “Kerst” zo populair wordt en “Christus” steeds minder. Toch is het wel logisch, want de kersttijd is voor heel veel mensen een tijd van enorme warmte en gezelligheid. En wie wil dat nu missen. Ik heb daar als jongen van 17 wel eens anders over gedacht toen ik gedichtjes schreef zoals:

Kerst dat is het feest van horend doof
En bovendien
Vanwege ’t licht het Licht niet zien.

Of:
Kerst dat is een etalage vol vrede
En “vandaag geen verkoop”
Verborgen voor het oog.

Het tweede gedicht is natuurlijk voor een groot deel van de wereldbevolking nog wel een verdrietig feit, maar kerst is ontegenzeggelijk in het Westen tot een cultureel bezit geworden en het kindje Jezus nemen we daar dan maar, een beetje net zoals Sinterklaas, als een aandoenlijk en onschuldige fantasiepersoon in mee.

Dat het kerstverhaal niet klopt is eigenlijk helemaal zo erg niet, maar het is wel goed om te weten waarom dat zo is.

Herodes was niet koning toen Jezus geboren werd.

Mattheus claimde dat Jezus tijdens het bewind van Herodes de Grootte geboren werd. We weten echter dat Herodes toen al vier jaar dood was. Volgens Lucas was Quirinius op dat moment de Romeinse gouverneur van Syrië. Quirinius kreeg echter pas 10 jaar na de dood van Herodes in 6 AD de macht in Syrië en Judea in handen. Herodes en Quirinius waren kennelijk nooit tegelijk de baas. Dit betekent dus dat er twee Jezussen geboren moeten zijn, die van Mattheus tijdens de regering van Herodes en die van Lucas toen Quirinius aan de touwtjes trok....


Verder vertelt Lucas dat het ging om een volkstelling uitgeroepen door keizer Augustus. Bij zulke keizerlijke volkstellingen ging het echter alleen maar om burgers met de Romeinse nationaliteit. Het is dus erg onwaarschijnlijk dat een eenvoudige timmerman uit het dorpje Nazareth daarvoor op pad moest. En een ster die precies aangeeft in welk gebouw een geboorte plaatsvond, is een illusie.

Frederick Larson produceerde een film die The Star of Bethlehem heet. Hij had daarvoor de nodige research gedaan en kwam tot de conclusie dat de ster de “zwervende planeet Jupiter” was. Planeten maken kennelijk soms een terugkerende beweging en lijken dan even te stoppen. Dit zou dan boven Bethlehem gebeurd moeten zijn. Het is echter onmogelijk dat een planeet precies een bepaald gebouw (of hier “stal”) aanwijst. Of je nou in Jeruzalem of het nabije Bethlehem was, je zou de planeet op dezelfde locatie aan de hemel zien. Dat is zelfs met de maan al het geval, ook al staat die een stuk dichter bij de aarde. Hij kan nooit naar een bepaald object lijken te wijzen.

Mattheus en Lucas hebben hun verhalen pas 80-100 jaar na die geboorte te boek kunnen stellen en in een tijd waarin bijgeloof en legendevorming welig tierde is het geen wonder dat dit soort historische onjuistheden in hun verhalen kropen. Verhalen over kinderen die uit een maagd geboren werden, deden overal de ronde. Van Plato werd geloofd dat hij de zoon was van Apollo en zijn aardse moeder. De Grieks-Joodse filosoof, Philo van Alexandrië, een tijdgenoot van Jezus, vermeldt dat Oudtestamentische helden zoals Isaac en Samuel geboren werden uit onvruchtbare vrouwen door de tussenkomst van de goddelijke Geest. Ook de vroege kerkvader Justin Martyr (100-168 A.D.) geloofde in de mogelijkheid dat dit gebeurde bij niet Joods/Christelijke grootheden, zoals Perseus de zoon van de God Zeus en de aardse Danaë.

“Als ik hoor dat Perseus geboren werd uit een maagd, begrijp ik dat de misleidende slang ook dit heeft nagebootst.”

Satan probeerde dus het Christelijke wonder na te bootsen, zelfs al voor het had plaatsgevonden.

Genoeg materiaal dus voor Mattheus en Lucas om er een mooi verhaal van te maken. Ze hadden ook geen hulp van het eerder ontstane evangelie van Marcus, want die vermeldde niets over de geboorte van Jezus en Paulus van Tarsis die zo’n 20 jaar na de dood van Jezus begon te schrijven liet zich daar ook met geen woord over uit. Zo kwamen dus twee heel verschillende geboorteverhalen tot stand. 

De geboorteverhalen van Mattheus en Lucas.

In Mattheus krijgen we te maken met drie wijze mannen uit het verre oosten die het kind geschenken brengen. Via hen krijgt Herodes dan een idee van waar deze concurrerende koning geboren werd en hij besluit alle kinderen van 2 en jonger te laten doden. Jozef wordt op tijd gewaarschuwd en vlucht met zijn vrouw en kind naar Egypte. Pas als Herodes dood is keren ze terug naar Israël, niet naar hun woonplaats Bethlehem, maar naar Nazareth in het Noorden waar de zoon van Herodes de macht niet heeft.

In Lucas wonen Jozef en Maria in Nazareth en gaan ze voor de volkstelling naar Bethlehem de stad van hun voorvader David. Hier geen wijze mannen en een moordende Herodes, maar opgewekte herders en vrolijke Engelen. Het gezin blijft na de geboorte keurig in Bethlehem en laat Jezus na acht dagen in Jeruzalem besnijden. Daarna nemen ze nog alle reinigingsrituelen waar die bij een geboorte horen en vertrokken daarop weer naar Nazareth.

In Mattheus wordt Jozef het eerst door een engel op de hoogte gebracht van de te verwachten maagdelijke geboorte, maar in Lucas valt Maria de eer te beurt.

Jezus moet aan David gelinkt worden en beide evangelisten komen dan met een volledig van elkaar verschillende genologie. Volgens Mattheus stamt Jezus af van Salomo, de zoon van David, en zijn grootvader aan vaders kant was Jacob.  Lucas houdt het op een andere zoon van David, namelijk Natan. En de vader van Jozef heette Eli. Waren er dan echt twee verschillende Jezussen?
Maar ook al zou Jozef van David afstammen dan is daarvan bij Jezus geen spoortje DNA te bekennen geweest. Jozef is er nooit aan te pas gekomen, Maria werd immers zwanger zonder geslachtsgemeenschap gehad te hebben.

Kunstmatige uitleg van Oudtestamentische teksten.

Wat veel Joden het meest irriteert is de manier waarop Christenen aan hun geschriften een eigen invulling geven. Mattheus ziet bijvoorbeeld de terugkeer van het gezin uit Egypte als een vervulling van Hosea 11:1 (NBV)

11:1 Toen Israël nog een kind was, had ik het lief;
uit Egypte heb ik mijn zoon weggeroepen.

De zoon waar het hier over gaat is duidelijke Israël zelf en verwijst zeker niet naar de betekenisloze terugkeer uit Egypte van een toekomstige baby verlosser. In de Bijbel in Gewone Taal staat dan ook:

11:1 De Heer zegt: ‘Toen mijn volk nog jong was, hield ik van hen. Net zoals een vader houdt van zijn zoon. Ik heb de Israëlieten teruggeroepen uit Egypte.

Dit is niet het enige voorbeeld van kunstmatige toepassing van Oudtestamentische teksten op het Christelijke verhaal.

Kerst zonder Kristus.

Kunnen we dan nog wel wat met kerst? Waarom ook niet, mooie sprookjes kunnen ook verwarmen en even wegdromen met een baby’tje in een stal omringd door schaapjes en hartelijke herders verrast door zingende engelen ...... Waarom ook niet, het is snel genoeg weer tijd om aan het werk te gaan....